Dit dossier is het eindproduct van twee jaar (maart 2001-maart 2003) werken aan het thema ‘Cliëntbetrokkenheid in de OCMW-hulpverlening’. Het was mogelijk dankzij de inzet van velen. Maar zonder het harde werk van de groepsleden was dit document nooit tot stand kunnen komen.

We vergaderden tweewekelijks met een groep van mensen die in armoede leven en dagelijks trachten het hoofd boven water te houden. Gedurende het hele proces bleven de problemen zich op het thuisfront manifesteren. Problemen die men vaak al een leven lang meesleept en die te maken hebben met inkomen en schulden, met de opvoeding van de kinderen, met relaties, met ontslag en het zoeken naar werk, met de kinderbijslag, met de school, de instelling, de eigen gezondheid of die van gezinsleden, enz..

Daarnaast waren twee personeelsleden voortdurend bezig met het voorbereiden, verslagen en begeleiden van dit groepsproces en met het verzamelen van de geformuleerde knelpunten en voorstellen.

Er werden contacten gelegd met verschillende diensten van het OCMW Antwerpen en er werden overlegmomenten georganiseerd. Ook deze droegen bij tot het realiseren van dit dossier. Recht-Op verzorgde een aantal vormingsmomenten voor de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten aan schuldbemiddelaars van OCMW’s en Centra Algemeen Welzijnswerk. De gesprekken met de deelnemers van deze namiddagen zorgden eveneens voor bruikbare ideeën.

Daarom willen we iedereen hierbij bedanken die zijn of haar steentje bijdroeg aan het hele proces.

Download dossier "De kant van de klant: Over cliëntbetrokkenheid in de hulpverlening van het ocmw Antwerpen"

Vzw Recht-Op (Dam / Schijnpoort) vindt het belangrijk om met eigen ervaringen en voorstellen naar buiten te komen. De groep werkte het voorbije jaar aan het thema ‘kinderen en gezinnen in de hulpverlening’ om zo voorstellen mee op de hulpverleningsagenda te plaatsen. Dit niet alleen om aandacht te vragen voor cliëntenstandpunten in de directe hulpverleningsrelatie (de cliënt – hulpverleners) maar eveneens op het niveau van het beleid (hoe de hulpverlening organiseren).

Dat mensen in armoede het gevoel hebben dat er niet altijd even respectvol omgegaan wordt met hun persoonlijke informatie binnen de hulpverlening en dat het dossier vaak gebruikt wordt als een wapen, vormt het uitgangspunt van dit document.

Tezelfdertijd kwam vanuit Vlaanderen een nieuwe wind overwaaien om de jeugdhulpverlening te hervormen. Het plan integrale jeugdhulpverlening werd geboren. De ontwikkelingen in functie van de ‘Integrale Jeugdhulpverlening’ waren een belangrijke reden om dit thema verder uit te diepen en deze dialoog aan te gaan. Voor ons hebben de ontwikkelingen binnen de integrale jeugdhulpverlening alleen maar een kans tot slagen wanneer er effectief rekening gehouden wordt met noden, behoeften en geformuleerde aandachtspunten van de ‘cliënten’.

In wat volgt beginnen we met een korte voorstelling van Recht-Op vzw om daarna dieper in te gaan op de manier waarop gezinnen in armoede de jeugdhulpverlening ervaren. De angst voor plaatsing en het grote wantrouwen drukken vaak een zware stempel op het hulpverleningsproces.

In het derde deel gaan we dieper in op het dossier, verslaggeving en het doorgeven van informatie bekeken door de bril van de ouders. We formuleren een aantal beleidsaanbevelingen en beschrijven praktische handvatten voor de hulpverleners.

We hopen via dit dossier een bijdrage te leveren aan de concrete ontwikkelingen binnen de integrale jeugdhulpverlening en aan de hulpverlening in het algemeen. Met dit dossier of document bundelen we het werk van het voorbije jaar. We treden met dit document in dialoog met de hulpverleningswereld en de overheid. Op die manier willen we een discussie op gang brengen over de ‘informatieverwerking en - hantering’ in de (jeugd)hulpverlening. Dit vertrekkend van ervaringen, noden en behoeften van mensen (cliënten) in armoede.

Download dossier "Dossier een wapen"

Recht-Op is overtuigd dat gebruikersparticipatie een essentiële stap is voor elke organisatie of dienst om te komen tot een aanbod op maat van zijn gebruikers. Om organisaties op weg te helpen in hun stappen naar meer gebruikersparticipatie schreven we dit inspiratieboek.

Recht-Op is een vereniging waar armen het woord nemen. We strijden samen met mensen in armoede voor een samenleving zonder uitsluiting. Participatie van mensen in armoede is een basisprincipe in onze werking. We doen dit op alle niveaus en onderdelen van de werking: in de projectwerking armoedebestrijding die georganiseerd wordt via de dialoogmethode , in de dagelijkse organisatie en de uitbouw van de vereniging en in de individuele contacten met mensen.

Recht-Op erkent de meerwaarde van gebruikersparticipatie, al van bij of zelfs voor de start van een nieuw project of aanbod. Met dit inspiratieboek willen we oproepen om hier bewust mee aan de slag te gaan. We geloven dat dit niet alleen wenselijk, maar ook noodzakelijk is om dienst- en hulpverlening op vlak van aanbod en aanpak ten volle af te stemmen op de noden van de (kwetsbare) gebruiker.

link naar inspiratieboek

Het gaat niet goed met het welzijnswerk: er is te veel versnippering, het kost te veel, het levert te weinig rendement op, het staat te ver van de mensen’ (Achterhuis, 1983). Deze zin is één van de vele kritieken op het sociaal werk uit Achterhuis’ boek ‘De markt van welzijn en geluk’, een invloedrijke publicatie uit de Nederlandstalige sociaalwerkliteratuur. Een aantal van zijn kritieken zijn nog steeds relevant. Zo worden de kwalijke gevolgen van een verregaande versnippering van hulpverlening ook vandaag door Verenigingen Waar Armen het Woord Nemen aan de kaak gesteld. Recht-Op is zo’n vereniging. Zij stellen vast dat, als gevolg van die versnippering, mensen in armoede de weg naar en in de hulpverlening moeilijk vinden. Er is een missing link tussen de noden van mensen en de huidige organisatie van de hulpverlening. Gevolg? Heel wat mensen in armoede worden geconfronteerd met onderbescherming. Zij genieten niet van het voordeel van het publiek aanbod van rechten en diensten waarop ze recht hebben. Deze bijdrage pleit voor een generalistisch sociaal werk dat de hulpverlening dichter bij de hulpvrager brengt, net om die onderbescherming aan te pakken.

Download dossier "Generalistisch sociaal werk"

Download dossier "Kinderopvang"

Recht-Op is een vereniging waar armen het woord nemen. We zoeken mensen op die, omwille van hun armoede, geïsoleerd leven. Mensen die de samenleving wantrouwen nadat ze ontgoocheling na ontgoocheling moesten verwerken. Mensen die de moed niet meer hebben om te geloven in hun eigen kracht om weer voort te gaan met hun leven.

We brengen mensen samen, we nemen samen de draad weer op om stap voor stap met het hoofd rechtop het eigen leven in handen te nemen. Die ontmoeting leidt tot gesprekken, tot de ambitie om niet enkel in hun eigen leven stappen vooruit te zetten, maar ook voor anderen het verschil te maken.

We zoeken samen met diensten waar de drempels liggen die uitsluiten, we denken na over hoe het anders kan. We gaan in dialoog met hulpverleners, diensten en beleidsmakers en we hopen dat we elke keer een stapje dichter bij een rechtvaardige samenleving komen.

In 2013 werkten we met onze groep uit Deurne rond de “verkokering” van de dienst- en hulpverlening. We ondervinden hoe mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd, omdat de hulpverlening zich specialiseert. Er is een dienst voor elk probleem: woonkantoor, huurdersbond, CLB, opvoedingswinkel, schoolbegeleiding, juridisch advies, … Mensen kunnen door de bomen het bos niet meer zien en mensen in armoede die geconfronteerd worden met een multiproblematiek moeten hun vragen voortdurend opsplitsen.

We dachten na over hoe we het zelf anders zouden willen. We gingen op werkbezoek in Nederland en werkten samen met Peter Raeymaeckers, een wetenschappelijk onderzoeker van de Universiteit Antwerpen. Op verschillende plaatsen voerden we het pleidooi voor een generalistische aanpak. Wij zijn vragende partij voor een plaats waar mensen terecht kunnen met een waaier aan hulpvragen op verschillende levensdomeinen.

We waren dan ook verheugd toen we hoorden dat het nieuwe decreet ‘preventieve gezinsondersteuning’ betreffende de Huizen van het Kind werd goedgekeurd. Het decreet beoogt een breed aanbod van preventieve gezinsondersteuning met de intentie om de schotten tussen de verschillende expertises in huis weg te halen. Bijgevolg gingen we enthousiast met onze groep aan de slag om de inzichten die we in ons project generalistische dienstverlening hadden uitgewerkt, toe te passen op de uitwerking van de Antwerpse Huizen van het Kind . We vinden het ontzettend belangrijk dat de nieuwe Huizen van het Kind toegankelijk zijn voor mensen in armoede. Een beter leven voor hun kinderen is immers één van de grote drijfveren van mensen in armoede. Opvoeding is één van de levensdomeinen waar de problemen mekaar kruisen en versterken. Een uitnodigend en laagdrempelig aanbod is een voorwaarde om vertrouwen te winnen van mensen in armoede.

In het volgende document leest u hoe we zelf een aantal randvoorwaarden onder de loep namen en hoe we ook bij andere groepen ouders gingen toetsen wat zij nodig hebben. We zijn nog niet klaar met ons werk, maar we blijven de uitdaging aangaan om van de Huizen van het Kind, huizen te maken voor alle mensen met kinderen. We doen dit door ook heel actief mee te werken aan de lancering en de eerste stappen van de Huizen en in het bijzonder ‘ons’ Huis in Deurne.

Download dossier "sneuvelnota Huizen van het Kind"

In de huidige ontwikkelingen binnen de hulpverlening zien we een toegenomen aandacht voor participatie van gebruikers. Dit uit zich op verschillende vlakken. Binnen de hulpverlening en in het welzijnswerk zien we de ontwikkeling van verschillende methodieken (zoals maatzorg, empowerment, …) waar participatie steeds als een belangrijk methodisch principe naar voor geschoven wordt. Ook bij het wetenschappelijk onderzoek bestaat er een groeiende aandacht voor participatieve onderzoeksmethoden. Op verschillende politieke niveaus uit men de wil om diverse bevolkingsgroepen meer bij het beleid te betrekken en een dialoog op te zetten.

Ook binnen het concept van Integrale Jeugdhulp (IJH) staan de inbreng en participatie van gebruikers centraal. Tijdens de experimenteerfase van IJH stond de betrokkenheid van gebruikers binnen de individuele hulpverleningsrelatie op de agenda. Het opzetten van participatieprocessen is echter geen evidentie. Rekening houden met het cliëntenperspectief in de (jeugd)hulpverlening vergt een mentaliteitswijziging van hulpverleners, gebruikers, organisaties en overheid. De hulpverlener moet het traject meer in handen (durven) leggen van de gebruiker en meer afstand nemen ten aanzien van taken en verantwoordelijkheden van de gebruiker. Gebruikers daarentegen moeten leren om zich minder afhankelijk op te stellen (vaak een overlevingsstrategie) en mogelijkheden krijgen en gebruiken om hun eigen leven (terug) in handen te nemen. Het is een proces dat tijd vraagt. De verantwoordelijkheid om een kwalitatieve hulpverlening aan te bieden, blijft bij de hulpverleners en dienst zelf. Om deze mentaliteitswijziging tot stand te brengen, moet er vanuit Integrale Jeugdhulp in de toekomst verdere inspanningen geleverd worden.

Dit dossier bestaat uit twee grote delen: In het eerste deel beschrijven we het proces dat de projectgroep „de kids en wij (de ouders)‟ doorliep. We geven een aantal knelpunten en aandachtspunten weer met betrekking tot de jeugdhulpverlening en formuleren hierbij een aantal veranderingsvoorstellen. Dit doen we als praktijkvoorbeeld om in een tweede deel weer te geven hoe zulke processen binnen Recht-Op uitgebouwd worden. Mensen in armoede komen in taakgerichte groepen samen om te denken over themas omtrent armoede en om beleidsaanbevelingen te formuleren. We reiken een aantal handvatten en tips aan om binnen organisaties en sectoren taakgerichte groepen op te starten en zo de stem van de gebruikers in het beleid te brengen.

Download dossier "Van klager tot drager"